Spiral Nedir?
Spiral Doğum Kontrol Yöntemi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Spiral Nedir?
Spiral Nedir ve Nasıl Çalışır?
Spiral, tıbbi adıyla intrauterin araç (IUD), gebeliği önlemek amacıyla rahim içine yerleştirilen küçük bir doğum kontrol cihazıdır. Spiral genellikle T veya Y şeklinde olup, son yıllarda I ve sarmalın üzerinde boncuklar (Ballerina spiral -boncuklu spiral) şeklinde olanlar da vardır. Ana maddesi plastikten üretilmiş olup ve çoğunlukla plastiğin üzende bakır sarmallar bulunur. Bakırlı spirallerden farklı olarak gümüşlü ya da progesteron hormonu içeren spiraller de bulunmaktadır. Spiral, sperm hücrelerinin rahim içine ulaşmasını engelleyerek veya döllenmiş yumurtanın rahim duvarına yerleşmesini zorlaştırarak gebeliği önler.
Spiral Çeşitleri ve Etki Mekanizması
Spiraller iki ana kategoride sınıflandırılır: bakır içeren spiraller ve hormon içeren spiraller. Bakır spiraller, spermleri öldüren ve rahim içi ortamı spermler için elverişsiz hale getiren bir mekanizma ile çalışır. Hormon içeren spiraller ise rahim içi tabakayı inceltir ve rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak spermlerin rahime ulaşmasını zorlaştırır. Bu şekilde, sperm hücrelerinin yumurtayı döllemesi engellenir.
Spiral Hangi Durumlarda Uygun Değildir?
Spiral, birçok kadın için güvenli ve etkili bir doğum kontrol yöntemi olsa da, bazı durumlarda kullanılması önerilmez. Spiral kullanımının uygun olmadığı durumlar şunlardır:
Aktif Pelvik Enfeksiyon: Spiral, pelvik enfeksiyonun rahim ve fallop tüplerine yayılmasına neden olabilir.
Rahim veya Rahim Ağzı Kanseri: Bu durumlarda spiral kullanımı güvenli olmayabilir.
Anormal Rahim Yapısı: Spiral, anormal şekilli veya boyuttaki rahimlerde düzgün yerleştirilemeyebilir ve bu da etkinliğini azaltabilir.
Bakır Alerjisi: Bakıra karşı aşırı duyarlılığı veya alerjisi olan kadınlar için bakır içeren spiraller önerilmez.
Geçirilmiş Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID): Spiral, bu kadınlarda PID riskini artırabilir.
Açıklanamayan Vajinal Kanama: Vajinal kanamanın sebebi araştırılmadan ve tanı konmadan , bu durumdaki kadınlar için spiral kullanımı önerilmez.
Gebelik şüphesi: şüpheli durumlarda gebelik yapmadan spiral uygulaması önerilmez
Spiral Doğum Kontrol Yönteminin Etkinliği
Spiral, doğru yerleştirildiğinde oldukça yüksek bir doğum kontrol koruması sağlar. Bakır içeren spirallerin etkinliği, kullanımın ilk yılında yaklaşık %98 oranındadır. Hormon içeren spiraller (Mirena, Kyleena, Liletta, Skyla gibi) de benzer şekilde %99 etkinlik gösterir. Bu, her 100 kadından yalnızca birinin bir yıl içinde hamile kalabileceği anlamına gelir. Ancak, spiral yerinden kayarsa veya düşerse etkinlik düşebilir.
Spiral Kullanırken Hamile Kalınır mı?
Hiçbir doğum kontrol yöntemi %100 garanti sağlamaz; bu nedenle, spiral kullanırken hamile kalma riski nadir de olsa mümkündür. Spiral yerinden kaydığı durumlarda etkinlik azalabilir. Ayrıca, spiral takıldıktan sonraki bir ay içersinde kayma riskinden dolayı mutlaka kontrol edilmesi gerekmektedir.
Spiral Ne Zaman Takılmalıdır?
Spiral genellikle adetin son günlerinde , rahim ağzının daha geniş olduğu dönemde takılır. Bu zaman diliminde spiral takılması, işlemi daha kolay ve rahat hale getirir. Aynı zamanda herhangi bir gebelik durumu ekarte edilir.
Spiral, güvenilir ve uzun süreli bir doğum kontrol yöntemi arayan kadınlar için etkili bir seçenek olabilir. Ancak, sizin için en uygun doğum kontrol yöntemini belirlemek için mutlaka bir sağlık uzmanıyla görüşmelisiniz.
Spiral Kullanırken Gebe Kalınırsa Ne Yapılmalı?
Spiral (intrauterin araç, IUD) kullanımı sırasında gebelik oldukça nadir olsa da, bu durum gerçekleştiğinde dikkat edilmesi gereken bazı önemli adımlar vardır. Spiral ile gebelik oluştuğunda yapılması gerekenler şunlardır:
1. Gebelik Testi ve Doğrulama:
Eğer spiral kullanırken hamilelik belirtileri fark ederseniz, öncelikle bir gebelik testi yaparak durumu doğrulamalısınız. Test pozitif çıkarsa, derhal bir doktora başvurmanız önemlidir.
2. Tıbbi Değerlendirme:
Gebelik doğrulandığında, doktorunuz spiralinizin yerini ve gebeliğin rahim içi mi, yoksa dış gebelik (ektopik gebelik) mi olduğunu belirlemek için ultrason isteyebilir. Spiral kullanırken dış gebelik riski biraz daha yüksek olabilir; bu nedenle, bu değerlendirme hayati önem taşır.
3. Spiralin Çıkarılması:
Eğer gebelik rahim içindeyse, doktorunuz spiralinizi çıkarmayı önerebilir. Spiral çıkarılmadığında, kanama , düşük, erken doğum ve enfeksiyon riskleri artabilir. Ancak, spiralin çıkarılması işlemi, gebeliğin erken dönemlerinde yapılmalıdır. Bu işlem, düşük riskini azaltmak için dikkatlice yapılır.
4. Gebelik Takibi:
Spiral çıkarıldıktan sonra gebelik devam edebilir. Ancak, spiral çıkarılamazsa veya çıkarıldığında gebelik devam ederse, doktorunuz gebelik süresince sizi yakından takip edecektir. Bu takip, herhangi bir komplikasyonun erken tespit edilmesi ve yönetilmesi açısından önemlidir.
5. Dış Gebelik Durumunda:
Eğer gebelik rahim dışında (dış gebelik) tespit edilirse yani fallop tüpünde veya başka bir rahim dışı bölgede gelişirse acil tedavi gerekebilir.
6. Psikolojik Destek:
Spiral kullanırken gebe kalmak beklenmedik ve stresli bir durum olabilir. Bu süreçte psikolojik destek almak, duygusal olarak bu durumu daha sağlıklı bir şekilde yönetmenize yardımcı olabilir.
Spiral ile oluşan gebeliklerde izlenecek yol, doktorunuzla yapacağınız detaylı değerlendirme ve danışma sürecine bağlıdır. Her durumda, sağlığınızı korumak ve en iyi kararı vermek için profesyonel tıbbi rehberlik almanız çok önemlidir
Spiral Ne Zaman Çıkarılır?
Spiral (intrauterin cihaz, IUD) genellikle uzun süreli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılır ve kullanım süresi, spiralin türüne bağlı olarak değişir. Ancak, spiral çıkarılması için uygun zaman dilimi kişisel tercihler, sağlık durumu ve çeşitli faktörlere göre belirlenir. İşte spiralin çıkarılabileceği durumlar:
1. Kullanım Süresi Dolduğunda:
Bakır İçeren Spiraller: Genellikle 10 yıl boyunca etkilidir. Bu sürenin sonunda spiralin etkinliği azalacağı için çıkarılması ve yenisinin takılması gerekebilir.
Hormon İçeren Spiraller: Mirena, Kyleena, Liletta gibi hormon içeren spiraller genellikle 3-5 yıl arasında etkilidir. Bu sürenin sonunda spiralin değiştirilmesi gerekir.
2. Gebelik İsteği Durumunda:
Eğer bir gebelik planlıyorsanız, spiral çıkarılmalıdır. Spiral çıkarıldıktan sonra doğurganlık genellikle hemen geri döner ve gebelik şansı artar.
3. Yan Etkiler veya Komplikasyonlar Durumunda:
Spiral kullanımına bağlı olarak rahatsız edici yan etkiler (ağrılar, düzensiz kanamalar, enfeksiyon) ortaya çıkarsa, doktorunuz spiralin çıkarılmasını önerebilir. Ayrıca, pelvik inflamatuar hastalık (PID) gibi ciddi durumlar spiralin acil olarak çıkarılmasını gerektirebilir.
4. Menopoz Sonrası:
Menopozdan sonra, doğum kontrol ihtiyacı ortadan kalktığı için spiral çıkarılabilir. Menopoz sonrası spiral kalmasının bir zararı yoktur, ancak genellikle bu dönemde spiralin çıkarılması önerilir.
5. Düşme veya Yerinden Oynama Durumunda:
Spiral yerinden kayarsa veya düşerse, etkinliği azalır ve çıkarılması gerekebilir. Bu durumda, doktorunuz yeni bir spiral yerleştirilmesini önerebilir.
6. Spiral Süresince Yeni Bir Doğum Kontrol Yöntemine Geçme Kararı:
Farklı bir doğum kontrol yöntemi denemek istediğinizde de spiral çıkarılabilir. Bu durumda, yeni yöntemin başlamasıyla birlikte spiralin çıkarılması tavsiye edilir.
7. Gebelik Şüphesi Durumunda:
Spiral kullanımı sırasında gebelik oluştuğu tespit edilirse, doktor genellikle spiralin çıkarılmasını önerir. Bu, olası komplikasyonların önlenmesi için önemlidir.
8. Rutin Değiştirme Zamanı:
Spiral, belirli aralıklarla kontrol edilmelidir. Düzenli kontroller sırasında doktorunuz spiralinizin ne zaman değiştirilmesi veya çıkarılması gerektiği konusunda size bilgi verecektir.
Spiralin çıkarılması genellikle hızlı ve basit bir işlemdir, ancak bir sağlık profesyoneli tarafından yapılması önemlidir. Spiral çıkarılmadan önce, spiralin ne zaman çıkarılması gerektiği ve bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler hakkında doktorunuzla konuşmanız en doğru adım olacaktır.