Kordon Kanı
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Kordon Kanı Nedir?
Nasıl Saklanır ve Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Kordon kanı, son yıllarda sağlık alanında giderek daha fazla önem kazanan ve birçok hastalığın tedavisinde kullanılma potansiyeline sahip olan bir biyolojik materyaldir. Doğum sırasında toplanan bu kan, hem bebek hem de potansiyel olarak aile üyeleri için hayat kurtarıcı olabilir. Peki, kordon kanı nedir, hangi hastalıklarda kullanılır ve nasıl saklanır?
Kordon kanı, doğum sırasında bebekten ayrılan plasentadan toplanan kandır. Plasenta, anne ve bebek arasında besin ve oksijen değişimini gerçekleştiren bir yapıdır. Plasentadan anneye doğru uzanan ve bebeğin hayati işlevlerini destekleyen kısma göbek kordonu denir. Kordonun içinde, iki atardamar ve bir toplardamar bulunur. Bu damarların içindeki kana ise kordon kanı adı verilir. Kordon kanı, içerdiği kök hücreler sayesinde birçok hastalığın tedavisinde kullanılma potansiyeline sahiptir.
Kordon kanı, iki farklı tipte kök hücre içerir:
Kordon Kanının İçeriği ve Önemi
Hematopoetik Kök Hücreler: Bu hücreler, tüm kan hücrelerini oluşturma yeteneğine sahip olup, kemik iliği nakli gibi birçok tedavi sürecinde kullanılabilir.
Mezenkimal Kök Hücreler: Bu hücreler, yağ, kıkırdak, kalp, kemik ve sinir hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahiptir. Bu özellikleri sayesinde, kordon kanı gelecekte birçok hastalığın tedavisinde kullanılabilir.
Kordon Kanının Saklanması ve Kordon Kanı Bankacılığı
Kordon kanı, doğum sırasında toplandıktan sonra özel koşullarda saklanır. Kordon kanı bankacılığı, bu kanın uzun yıllar boyunca özelliğini koruyacak şekilde saklanmasını sağlayan bir sistemdir. Kordon kanı ilk kez 1988 yılında Fanconi anemisi olan bir çocuğa başarılı bir şekilde nakledildikten sonra, tüm dünyada önemli bir kök hücre kaynağı olarak kabul edilmiştir. Bugün, dünya genelinde 100’den fazla kordon kanı bankasında, 900.000’den fazla kordon kanı ünitesi saklanmaktadır.
Kordon Kanı Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Kordon kanı, 30 yılı aşkın süredir çeşitli hastalıkların tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. Özellikle hematopoetik kök hücrelerin naklinde tercih edilir. Kordon kanı ile tedavi edilen hastalıklar şunları içerir:
Kötü Huylu Kan Hastalıkları: Lösemi ve lenfoma gibi kanser türlerinde kordon kanı kök hücreleri, hastanın kemik iliğinin yerine geçerek kan hücrelerinin yeniden üretilmesini sağlar.
Kalıtsal Hastalıklar: Özellikle Talasemi (Akdeniz anemisi) gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Bazı Çocukluk Çağı Kanserleri: Nöroblastom gibi çocukluk çağı kanserlerinde, yüksek doz kemoterapiye destek olarak kullanılır.
Son yıllarda, kordon kanının rejeneratif tıp alanında da kullanım potansiyeli araştırılmaktadır. Sinir sistemi hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları, diyabet, karaciğer hastalıkları ve otoimmün hastalıklar gibi geniş bir yelpazede klinik çalışmalar devam etmektedir.
Kordon Kanı Nasıl Saklanır?
Kordon kanı, doğum sırasında kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından steril koşullarda toplanır. Toplanan kan, 48 saat içinde kordon kanı bankasına ulaştırılır ve burada özel laboratuvarlarda işlenir. Temel amaç, kordon kanındaki kök hücreleri saflaştırmak ve yapılarını koruyarak uzun süreli saklamaktır. Kordon kanı, sıvı azot içinde -196°C’de dondurularak saklanır. Bilimsel araştırmalar, kordon kanının en az 15 yıl boyunca özelliklerini koruyabildiğini göstermektedir. Teorik olarak, bu koşullarda kordon kanı süresiz olarak saklanabilir.
Kordon Kanı Saklama Süreci
Kordon kanı saklama süreci üç aşamada gerçekleşir:
Toplama: Doğum sırasında, bebek alındıktan sonraki 1-2 dakika içinde steril bir iğne ile kordon kanı alınır. Bu işlem, hem anne hem de bebek için tamamen ağrısızdır.
İşleme: Alınan kordon kanı, en geç 48 saat içinde bankaya ulaştırılır ve burada kök hücreler ayrıştırılarak saflaştırılır.
Saklama: Saflaştırılan kök hücreler, sıvı azot içinde dondurularak saklanır. Saklama süreci sırasında hücrelerin ısınmaması ve yapılarının korunması çok önemlidir.
Kordon Kanı Ne Kadar Süre Saklanır?
Kordon kanı, uygun koşullarda saklandığında 15 yıl veya daha uzun süre boyunca özelliklerini koruyabilir. Ancak teorik olarak, sıvı azot içinde -196°C’de sonsuza dek saklanabilir. Saklama sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, hücrelerin geçici ısınmaya maruz kalmamasıdır. Yeni kordon kanı örnekleri tanklara eklenirken, ortam ısısının hızla yükselmesi diğer saklanan kanlar üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Ancak, son 10 yılda geliştirilen teknolojiler sayesinde bu olumsuz etkiler en aza indirilebilmektedir.
Kordon Kanını Saklama İşlemini Kimler Yapmalıdır?
Türkiye`de kordon kanı bankacılığı, Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenen bir alandır. Kordon kanı saklamak isteyen aileler, mutlaka bakanlık tarafından onaylı ve yıllık denetimlerden geçen merkezleri tercih etmelidir. Deneyimli ve güncel saklama teknolojilerini kullanan merkezler, kordon kanının uzun süre boyunca güvenle saklanmasını sağlar.
Kordon kanı, kök hücre tedavilerinde büyük bir potansiyele sahip olan ve birçok hastalığın tedavisinde kullanılabilecek önemli bir biyolojik kaynaktır. Doğru koşullarda toplanan ve saklanan kordon kanı, yıllar sonra bile ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilir. Bu nedenle, kordon kanı saklamayı düşünen ailelerin bu süreci titizlikle planlamaları ve güvenilir bir kordon kanı bankası ile çalışmaları önemlidir. Gelecekte kordon kanının, tedavi alanında daha geniş bir yelpazede kullanılması beklenmektedir. Bu nedenle, kordon kanının saklanması, hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından değerli bir yatırım olarak görülmelidir.