Gebelikte Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri)
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Gebelikte Gestasyonel Diyabet (Gebelik Şekeri)
Belirtiler, Risk Faktörleri ve Yönetim
Gebelik süreci, anne adayının vücudunda birçok fizyolojik değişikliğin meydana geldiği özel bir dönemdir. Bu değişikliklerden biri de, bazı kadınlarda gelişen gestasyonel diyabet, yani gebelik şekeridir. Gestasyonel diyabet, daha önce diyabet tanısı olmayan kadınlarda, gebelik sırasında ortaya çıkan geçici bir diyabet türüdür. Bu durum, hem anne hem de bebek için ciddi sağlık riskleri taşıyabilir.
Gestasyonel Diyabet Nedir?
Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında annenin vücudunda insülin direncinin artması sonucu ortaya çıkar. Normalde, insülin hormonu, kandaki glukozu hücrelere taşımak için gereklidir. Ancak gebelikte, hormonal değişiklikler nedeniyle hücreler insüline karşı daha dirençli hale gelir. Bu durum, bebeğin ihtiyaç duyduğu glukozun anne kanında yüksek seviyelerde kalmasına neden olabilir. Gebelik süresince annenin pankreası daha fazla insülin üretmeye çalışır, ancak bu çaba bazı kadınlarda yetersiz kalabilir ve bu durumda gestasyonel diyabet gelişir.
Gestasyonel Diyabetin Belirtileri ve Risk Faktörleri
Gestasyonel diyabetin belirtileri genellikle hafif olup, çoğu zaman belirgin bir semptom görülmez. Ancak, aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk ve bulanık görme gibi belirtiler görülebilir. Gebelik sürecinde gestasyonel diyabet geliştirme riskini artıran bazı faktörler şunlardır:
Yaş: 25 yaş ve üzeri olmak
Vücut Ağırlığı: Gebelik öncesinde aşırı kilolu veya obez olmak
Aile Geçmişi: Ailede diyabet öyküsü olması
Önceki Gebelik: Önceki gebeliklerde gestasyonel diyabet öyküsü bulunması
İri Bebek: Daha önce 4 kg ve üzeri ağırlıkta bebek doğurmuş olmak
Etnik Köken: Özellikle Güney Asya, Afrika veya Hispanik kökene sahip olmak
Tanı ve Tarama
Gestasyonel diyabetin tanısı, genellikle gebeliğin 24-28. haftaları arasında yapılan glukoz tolerans testi ile konur. Bu testte, anne adayına belirli miktarda glukoz içeren bir içecek verilir ve kan şekeri seviyeleri belirli aralıklarla ölçülür. Tarama testi, 50 gr glukoz ile yapılır ve 1 saat sonra kan glukoz düzeyi 140 mg/dl üzerinde ise, kesin tanı için 100 gr glukozla yapılan 3 saatlik oral glukoz tolerans testi uygulanır. Bu testte belirlenen sınır değerlerinin aşılması, gestasyonel diyabet tanısını doğrular.
Gestasyonel Diyabetin Etkileri
Gestasyonel diyabet, tedavi edilmezse hem anne hem de bebek için ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bebek, anne karnında aşırı büyüyebilir (makrozomi), bu da doğum sırasında zorluklara neden olabilir. Makrozomik bebeklerde doğum travmaları, sinir hasarları ve sezaryen gereksinimi artar. Ayrıca, bu bebekler doğum sonrası dönemde düşük kan şekeri (hipoglisemi), solunum sorunları ve sarılık gibi problemler yaşayabilir. Annede ise gestasyonel diyabet, gebelik hipertansiyonu (preeklampsi) riskini artırabilir. Ayrıca, gestasyonel diyabet geçiren kadınların ilerleyen yaşamlarında tip 2 diyabet geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Tedavi ve Yönetim
Gestasyonel diyabetin yönetimi, kan şekeri seviyelerini normal aralıklarda tutmayı hedefler. Tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar:
Beslenme Düzeni: Dengeli ve sağlıklı bir diyet, kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmada kritik öneme sahiptir. Karbonhidrat alımı kontrol edilmeli ve lifli gıdalar tercih edilmelidir.
Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, insülin duyarlılığını artırabilir ve kan şekeri seviyelerinin kontrolüne yardımcı olabilir.
Kan Şekeri İzlemi: Kan şekeri seviyeleri düzenli olarak takip edilmeli ve belirlenen hedef aralıkta tutulmalıdır.
İlaç Tedavisi: Eğer diyet ve egzersizle kan şekeri kontrol altına alınamazsa, doktorunuz insülin tedavisi veya oral diyabet ilaçları önerebilir.
Doğum Sonrası Takip
Gestasyonel diyabet, genellikle doğumla birlikte ortadan kalkar. Ancak, doğumdan 6-12 hafta sonra kan şekeri seviyelerinin kontrol edilmesi önemlidir. Eğer bu dönemde kan şekeri seviyeleri normal değilse, bu durum gestasyonel diyabetin kalıcı olabileceğini ve tip 2 diyabete dönüşebileceğini gösterir. Ayrıca, gestasyonel diyabet geçiren kadınların gelecekte diyabet geliştirme riskleri yüksek olduğundan, düzenli aralıklarla (en az 3 yılda bir) diyabet taramaları yapılmalıdır.
Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında dikkatle yönetilmesi gereken bir durumdur. Doğru bir tanı ve uygun bir tedavi ile hem annenin hem de bebeğin sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmesi sağlanabilir. Risk faktörlerini bilmek ve düzenli takiplerle bu durumu yönetmek, gebelik diyabetiyle baş etmede en önemli adımlardır. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve doktor kontrolleri, bu süreçte atılacak en doğru adımlardır