Erkeğin Infertilitesi
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Erkeğin Infertilitesi
Gebe kalmakta sorun yaşayan çiftlerin %40-45’inde erkeğe bağlı faktörler nedeniyle gebelik gerçekleşmez. Erkeklerde saptanan problemlerden hipogonadotropik hipogonadizm gibi hormonal sebepler ve sperm kanallarının kapalı olması gibi anatomik sebepler tedavi ile düzeltilebilirken, bazı problemlerin düzelme şansı olmamaktadır. Ancak birçok durumda gebelik tedavi ile sağlanabilmektedir.
Erkeğin değerlendirilmesinde öncelikle detaylı öykü alınır. Öyküde cinsel ilişki sıklığı, zamanlaması, çocuklukta ya da sonraki yaşlarda geçirilen hastalıklar (örneğin kabakulak), kronik hastalıklar (şeker hastalığı, akciğer hastalığı vs), geçirilmiş cerrahiler (vazektomi), cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü, mesleki maruziyetler ve toksik ilaç kullanımı sorgulanır.
Sperm değerlendirilmesi spermiyogram dediğimiz sperm analizi ile laboratuar ortamında yapılır. Sperm analizi, 3-5 günlük cinsel perhiz sonrası mastürbasyon ile yapılır. Alınan semen örneği steril bir kapta toplanır ve mikroskop altında incelenir. Sperm analizinde sayı, hareketlilik ve normal şekil oranı önem taşımaktadır. Sperm üretimi 6-8 haftada gerçekleştiği için ikinci analiz yapılacaksa bu sürenin beklenmesi gerekmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü
Sıvı hacmi: 1,5 ila 5ml arasında
Sperm yoğunluğu: en az 15 milyon/ml
Toplam hareketlilik: %40’ın üzerinde
İleri hareketlilik: %32
Normal şekil: %4’ün üzerinde
Eğer sperm analizinde anormallik tespit edilirse;
Detaylı fizik muayene: Bu muayene sırasında testis boyutları, sperm kanallarındaki tıkanıklık veya genişleme, kızarıklık veya kitle varlığı değerlendirilir.
Hormonal değerlendirme: Hormonal seviyelerinin azlığına bağlı sperm problemleri sık karşılaşılmaz. Bununla birlikte azospermi (menide hiç sperm olmaması) ve cinsel isteksizlik (libido azalması) olan olgularda kanda FSH, LH , testosteron ve prolaktin seviyelerine bakılması gerekir.
Ultrasonografi: İnmemiş testis ve varikosel şüphesinde istenir.
Genetik Testler: Sperm analizinde 5 milyon/ml altındaki olgular ve azospermi saptanan erkeklerde mutlaka kanda genetik testler (periferik karyotip analizi) yapılmalıdır. Sperm analizinde şiddetli derecede sayı/hareketlilik problemi olan erkeklerin % 2.5’de, azospermik erkeklerin ise %10-12’sinde kromozom tetkikinde yapısal/sayısal problemlere rastlanılmaktadır.
Risk grubunda yer alan erkeklerde yapılabilecek genetik testler şu şekilde sıralanabilir:
Periferik karyotip (temel genetik şifre)
Y kromozomu mikrodelesyonu (Y kromozomu üzerinde yer alan ve sperm yapımını kontrol eden genlerin kısmi veya tümden kaybı)
Kistik fibrozis gen mutasyonu (kistik fibrozis hastalığını taşıyan hatalı gen yapısının varlığı)
Sperm FISH (meni örneğindeki spermlerde kromozomal anomali oranının belirlenmesi)