Doğum Kontrol Hapları
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler) Nedir?
Nasıl Çalışırlar?
Doğum kontrol hapları, kadınların hamile kalmasını önlemek amacıyla kullanılan etkili ve güvenilir bir doğum kontrol yöntemidir. Bu haplar, vücuttaki doğal hormonların etkisini taklit eden sentetik hormonlar içerir. İki ana türü vardır:
Kombine Oral Kontraseptifler (KOK): Hem östrojen hem de progesteron hormonlarının sentetik versiyonlarını içerir.
Mini Haplar (Sadece Progesteron İçeren Haplar): Sadece progesteron içerir ve östrojen kullanamayan kadınlar için uygundur.
Doğum kontrol hapları, hamileliği birkaç farklı mekanizma ile önler:
Yumurtlamayı Engeller: KOK'lar, yumurtlamayı durdurarak (yumurtalıklardan yumurta salınımını engelleyerek) hamileliği önler.
Servikal Mukusu Kalınlaştırır: Progesteron, rahim ağzındaki mukusu kalınlaştırarak spermlerin rahme ulaşmasını zorlaştırır.
Rahim Zarını İncelterek Yerleşmeyi Engeller: Rahim iç zarını ince bir hale getirir, bu da döllenmiş bir yumurtanın rahme yerleşmesini zorlaştırır.
Doğum kontrol hapları, gebeliği önlemenin yanı sıra çeşitli tıbbi faydalar da sunar:
Doğum Kontrol Haplarının Faydaları
Adet Döngüsünü Düzenler: Doğum kontrol hapları, düzensiz adet döngüsünü stabilize eder ve genellikle daha hafif ve daha az ağrılı adet dönemleri sağlar.
Adet Öncesi Sendromu (PMS) Belirtilerini Hafifletir: Kombine haplar, hormonal dalgalanmaları kontrol ederek PMS belirtilerini hafifletebilir.
Akne Tedavisinde Yardımcı Olur: KOK'lar, özellikle hormonal dengesizlikten kaynaklanan sivilceleri tedavi etmek için kullanılabilir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Tedavisinde Yardımcıdır: Doğum kontrol hapları, PCOS’lu kadınlarda hormonal dengeyi düzenler ve belirtileri hafifletir.
Yumurtalık ve Rahim Kanseri Riskini Azaltır: Uzun süreli kullanımın rahim ve yumurtalık kanseri riskini azaltabileceği gösterilmiştir.
Doğum Kontrol Haplarının Çeşitleri
Kombine Oral Kontraseptifler (KOK):
Monofazik Haplar: Her aktif hap, sabit miktarda östrojen ve progesteron içerir.
Multipazik Haplar: Döngünün farklı evrelerinde değişen hormon seviyeleri içerir. Doğal hormonal dalgalanmaları taklit eder.
Mini Haplar (Sadece Progesteron İçeren Haplar): Östrojen kullanamayan veya emziren kadınlar için uygundur. Yumurtlamayı her zaman engellemez ancak mukus kalınlaşması ve rahim zarının incelmesi mekanizmalarıyla gebeliği önler.
Doğum Kontrol Hapları Nasıl Kullanılır?
Doğum kontrol hapları, genellikle 21 veya 28 günlük paketler halinde gelir. 21 günlük paketlerde, her gün bir hap alınır ve sonrasında 7 gün ara verilir. Bu süre zarfında adet kanaması meydana gelir. 28 günlük paketlerde ise, 21 aktif hapın ardından 7 adet plasebo (etkin madde içermeyen) hap alınır, böylece hap alımına kesintisiz devam edilir.
Mini haplar, her gün aynı saatte düzenli olarak alınmalıdır. Zamanlamadaki gecikmeler, etkisini azaltabilir.
Etkinlik ve Güvenilirlik
Doğum kontrol hapları, doğru kullanıldığında %99`un üzerinde etkinlik gösterir. Ancak, kullanım hataları (hapın unutulması veya geç alınması gibi) bu etkinliği %91`e kadar düşürebilir. Bu nedenle, hapın düzenli ve aynı saatlerde alınması büyük önem taşır.
Olası Yan Etkiler ve Riskler
Her tıbbi yöntemde olduğu gibi, doğum kontrol haplarının da bazı yan etkileri ve riskleri olabilir:
Yaygın Yan Etkiler: Bulantı, baş ağrısı, memelerde hassasiyet, kilo değişiklikleri ve ruh hali dalgalanmaları yaygın olarak bildirilir.
Damar Tıkanıklığı Riski: KOK'lar, özellikle sigara içen kadınlarda ve 35 yaş üstü kadınlarda kan pıhtılaşma riskini artırabilir.
Yüksek Tansiyon: Doğum kontrol hapları, bazı kadınlarda kan basıncını yükseltebilir.
Migren: Östrojen içeren haplar, migren ataklarını tetikleyebilir.
Özellikle tromboembolik hastalık (kan pıhtılaşması bozukluğu) öyküsü olan kadınlar, KOK kullanmadan önce doktorlarına danışmalıdır. Ayrıca, östrojen kullanamayan kadınlar için progesteron bazlı mini haplar daha güvenli bir seçenek olabilir.
Doğum Kontrol Hapları Kimler İçin Uygun Değildir?
Doğum kontrol hapları herkes için uygun bir seçenek olmayabilir. Özellikle şu durumları olan kadınlar doktorlarına danışmadan kullanmamalıdır:
Sigara içen ve 35 yaşın üzerinde olan kadınlar
Kalp veya damar hastalığı öyküsü olanlar
Kan pıhtılaşma bozukluğu (derin ven trombozu gibi)
Meme kanseri öyküsü
Ciddi karaciğer hastalıkları