Adet Düzensizliği Tedavisi
Op. Dr. Melek Büyükkınacı Erol
Adet Düzensizliği
Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Adet düzensizliği (menstrüel düzensizlik), kadınların üreme döneminde sık karşılaştığı bir sağlık sorunudur. Normal bir adet döngüsü, yaklaşık 28 gün süren ve her 21 ila 35 günde bir tekrarlanan, düzenli ve öngörülebilir bir süreçtir. Ancak, bu döngüdeki sapmalar, adet kanamasının sıklığında, miktarında veya süresinde değişikliklere neden olabilir. Adet düzensizliği, hem yaşam kalitesini düşürebilir hem de altta yatan ciddi sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir.
Menstrual Siklusun Normal İşleyişi
Menstrual siklus (adet döngüsü), bir adet kanamasından diğerine kadar geçen süreyi ifade eder. Menstrüel döngü, hipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıklar arasındaki kompleks hormonal sinyallerle düzenlenir. Adet döngüsünün ilk yarısında östrojen hormonu baskın iken, ikinci yarısında progesteron hormonu devreye girer. Bu hormonların dengesi, rahim iç tabakasının (endometrium) kalınlaşmasını ve ardından dökülmesini sağlar, bu da menstrüel kanama olarak bilinir.
Döngü Süresi: 28 gün olarak kabul edilen bu süre, kadınlar arasında 21-35 gün arasında değişebilir.
Kanama Süresi: Adet kanaması genellikle 3-7 gün sürer ve ortalama kan kaybı 30-80 ml arasındadır.
Kanama Miktarı: 80 ml’den fazla olan kanamalar anormal kabul edilir.
Adet Düzensizliği Türleri
Adet düzensizliği, kanamanın sıklığı, süresi veya miktarındaki değişikliklerle karakterize edilebilir:
Oligomenore: 35 günden uzun aralıklarla gerçekleşen seyrek adet kanamaları.
Hipomenore: Menstrüel kanamanın miktar olarak az olması.
Polimenore: 24 günden daha kısa aralıklarla sık adet kanamaları.
Menoraji (Hipermenore): Normal döngüde olmasına rağmen, 7 günden uzun süren veya 80 ml’den fazla kan kaybıyla karakterize yoğun adet kanamaları.
Metroraji: Düzensiz aralıklarla gerçekleşen anormal uterin kanamalar.
Menometroraji: Hem düzensiz hem de yoğun uterin kanamalar.
Ovulasyon Kanaması: Ovulasyon sırasında 1-2 gün süren hafif kanamalar.
2. Patolojik Nedenler
Bazı sağlık sorunları, adet düzensizliğine neden olabilir:
Ovulatuar Bozukluklar: Yumurtlamanın gerçekleşmediği anovulatuar sikluslar, düzensiz adetlere yol açabilir. Bu durumun yaygın nedenleri arasında polikistik over sendromu (PCOS), hipotiroidizm ve hiperprolaktinemi bulunur.
Sistemik Hastalıklar: Karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi sistemik hastalıklar, östrojen ve prolaktin metabolizmasını bozarak adet düzensizliğine neden olabilir.
Kan Hastalıkları: Trombositopeni, lösemi ve Von Willebrand hastalığı gibi kanama bozuklukları, menstrüel kanamanın miktarında artışa yol açabilir.
Rahim Hastalıkları: Endometrial hiperplazi, myomlar, endometrial polipler, adenomyosis ve endometritis gibi rahim iç tabakasını etkileyen durumlar adet düzensizliğine neden olabilir.
Travma: Rahim veya vajina bölgesindeki travmalar, adet döngüsünde bozulmalara yol açabilir.
1. Fizyolojik Nedenler
Bazı durumlar doğal olarak adet düzensizliğine yol açabilir:
Adölesan Dönem: Ergenlik döneminde hormonal dengenin tam olarak yerleşmemesi nedeniyle düzensizlikler yaygındır.
Menopoz Öncesi Dönem: Menopoza geçiş sırasında hormon seviyelerindeki dalgalanmalar adet düzensizliklerine neden olabilir.
Gebelik ve Emzirme: Bu dönemlerde hormon seviyeleri değişir ve adet döngüsü etkilenebilir.
3. İlaç Kullanımı
Bazı ilaçlar, hormon dengesini etkileyerek adet düzensizliğine yol açabilir:
Oral Kontraseptifler: Doğum kontrol hapları, hormon seviyelerini düzenleyerek adet döngüsünü etkileyebilir.
Antipsikotik ve Antidepresanlar: Bu ilaçlar, prolaktin seviyelerini artırarak adet düzensizliklerine neden olabilir.
Kan Sulandırıcılar: Aspirin, heparin ve coumadin gibi ilaçlar, menstrüel kanamanın artmasına yol açabilir.
4. Diğer Nedenler
Anemi: Kanda yeterli miktarda kırmızı kan hücresi bulunmaması adet düzensizliğine neden olabilir.
Stres: Fiziksel veya psikolojik stres, hormonal dengeyi bozarak adet döngüsünde değişikliklere neden olabilir.
İyatrojenik Nedenler: Radyasyon ve kemoterapi gibi tedaviler, yumurtalık fonksiyonlarını etkileyerek adet düzensizliğine yol açabilir.
Adet Düzensizliğinin Belirtileri
Adet düzensizliği, çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir:
Adet Kanama Miktarında Değişiklik: Kanama miktarı normalden fazla (menoraji) veya az (oligomenore) olabilir.
Adet Kanama Süresinde Değişiklik: Kanama süresi normalden daha uzun (menometrore) veya daha kısa (polimenore) olabilir.
Adet Kanamasının Düzensizliği: Adet kanamaları arasındaki süre düzensiz olabilir.
Bu belirtiler, kadınların günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir ve tedavi edilmediğinde daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Adet Düzensizliğinin Tedavisi
Adet düzensizliklerinin tedavi yaklaşımı, temel nedenlere göre farklılık gösterebilir:
1. Ovulatuar Bozukluklar
Hormon Tedavisi: Hormon dengesini sağlamak amacıyla doğum kontrol hapları, progesteron veya östrojen takviyeleri kullanılabilir.
İnsülin Direncini Azaltmaya Yönelik İlaçlar: Polikistik over sendromu (PCOS) olan kadınlarda, insülin direncini azaltmak için metformin gibi ilaçlar kullanılabilir.
2. Anemi Tedavisi
Demir Takviyeleri: Anemiye bağlı adet düzensizliklerinde demir takviyeleri kullanılabilir.
Kan Transfüzyonu: Şiddetli anemi vakalarında, kan transfüzyonu gerekebilir.
3. Endometrial Hiperplazi ve Myomlar
Hormon Tedavisi: Endometrial hiperplazi tedavisinde, progesteron tedavisi veya hormon içeren rahim içi araçlar (RİA) kullanılabilir.
Cerrahi Müdahale: Myomlar ve endometrial polipler cerrahi olarak çıkarılabilir.
4. Travmaya Bağlı Düzensizlikler
Cerrahi Müdahale: Rahim veya vajina bölgesinde travmaya bağlı hasar varsa, cerrahi müdahale gerekebilir.
Yara İyileşmesi: Travmaya bağlı düzensizliklerde, yara iyileşmesini desteklemek için uygun tedaviler uygulanabilir.
Adet Düzensizliği Olan Kadınlara Tavsiyeler
Adet düzensizliği olan kadınlar, aşağıdaki önerilere dikkat ederek düzensizlikleri kontrol altına almaya yardımcı olabilirler:
Bol Sıvı Tüketmek: Yeterli sıvı alımı, adet kanamasının azalmasına yardımcı olabilir.
Düzenli Egzersiz Yapmak: Egzersiz, hormon seviyelerini dengeleyerek adet düzensizliğini azaltabilir.
Sağlıklı Beslenmek: Dengeli bir diyet, hormon seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
Stresi Azaltmak: Stres yönetimi, adet düzensizliğini önlemeye yardımcı olabilir. Yoga ve meditasyon gibi rahatlama teknikleri önerilir.
Adet Düzensizliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Adet Düzensizliği Kısırlığa Neden Olur mu?
Evet, adet düzensizliği kısırlığa neden olabilir. Adet döngüsünün düzenli olmaması, yumurtlama (ovulasyon) sürecinin de düzensiz veya yetersiz olduğunu gösterebilir. Bu durum, gebelik elde etmeyi zorlaştırabilir. Özellikle polikistik over sendromu (PCOS) veya anovulatuar sikluslar gibi durumlar, yumurtlamanın olmaması veya düzensiz olmasına yol açarak kısırlık riskini artırabilir. Bu nedenle, adet düzensizliği yaşayan kadınların bir uzmana başvurarak altta yatan nedenleri belirlemeleri ve uygun tedavi planını takip etmeleri önemlidir.
Adet Düzensizliği Kanser Belirtisi Olabilir mi?
Adet düzensizliği, bazı durumlarda kanserin bir belirtisi olabilir, ancak her zaman bu şekilde değerlendirilmemelidir. Özellikle menopoz sonrası dönemde ortaya çıkan düzensiz kanamalar, rahim içi (endometrial) kanser gibi durumların belirtisi olabilir. Endometrial hiperplazi, rahim iç tabakasının kalınlaşması durumu, kanser öncesi bir durum olarak kabul edilir ve adet düzensizliklerine neden olabilir. Bu nedenle, adet düzensizliği olan kadınların, özellikle anormal derecede yoğun, uzun süreli veya düzensiz kanamaları varsa, bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmaları önemlidir.
Adet Düzensizliği Yaşayan Kadınlar Nelere Dikkat Etmeli?
Adet düzensizliği yaşayan kadınların yaşam tarzlarında bazı değişiklikler yapmaları faydalı olabilir:
Düzenli Doktor Kontrolleri: Adet düzensizliği yaşayan kadınlar, düzenli olarak jinekolojik muayene yaptırarak altta yatan nedenlerin erken teşhis edilmesini sağlamalıdır.
Stres Yönetimi: Stres, hormonal dengenin bozulmasına yol açabilir. Stres yönetimi teknikleri, adet düzensizliğinin önlenmesine yardımcı olabilir.
Dengeli Beslenme: Vitamin ve mineral açısından zengin bir diyet, hormon seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olabilir. Özellikle demir, folik asit ve omega-3 yağ asitleri bakımından zengin gıdalar tercih edilmelidir.
Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, hormon seviyelerini dengeleyerek adet döngüsünün düzenlenmesine katkıda bulunabilir.
Sigara ve Alkol Tüketimi: Sigara ve alkol, hormonal dengesizliklere neden olabilir ve adet düzensizliklerini artırabilir. Bu alışkanlıkların azaltılması veya bırakılması önerilir.
Adet Düzensizliği İçin Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Adet düzensizliği yaşayan kadınların aşağıdaki durumlarda bir uzmana başvurmaları önerilir:
Menopoz Sonrası Kanama: Menopoz sonrası dönemde herhangi bir vajinal kanama yaşanması durumunda hemen doktora başvurulmalıdır.
Yoğun ve Uzun Süreli Kanama: 7 günden uzun süren veya anormal derecede yoğun kanamalar, bir uzmanın değerlendirmesini gerektirir.
Şiddetli Ağrı: Adet dönemi sırasında veya dışında yaşanan şiddetli pelvik ağrılar, altta yatan ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir.
Düzensiz ve Sık Kanamalar: Adet döngüsü 21 günden daha kısa sürede tekrarlıyorsa veya kanamalar düzensiz bir şekilde ortaya çıkıyorsa, bu durum bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.
Hamile Kalma Zorluğu: Düzenli adet görmeyen veya düzensiz adet döngüsü olan kadınlar, hamile kalmakta zorluk çekebilir. Bu durumda bir jinekologdan destek alınması tavsiye edilir.
Adet düzensizliği, kadınların üreme sağlığını etkileyebilen yaygın bir durumdur. Bu durum, hormon dengesizliklerinden sistemik hastalıklara kadar çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Adet düzensizliği, yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve altta yatan ciddi sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir. Düzenli jinekolojik kontroller, sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları ve gerektiğinde tıbbi müdahaleler, adet düzensizliğinin etkilerini azaltmada ve kontrol altına almada önemli rol oynar. Adet düzensizliği yaşayan kadınlar, belirtileri dikkate almalı ve zamanında tıbbi yardım almalıdır.